Dat een volle winkelkar de afgelopen tijd soms tot 10% duurder was dan een jaar eerder heeft een aanslag gepleegd op veel portemonnees. De inflatie hield met andere woorden lelijk huis. “Uiteraard is het een goede zaak dat overheden en centrale banken dan inspanningen doen om de inflatie terug te dringen en het leven voor de mensen toch enigszins betaalbaar te houden”, zegt Hielke Van Doorslaer. “Alleen is het de vraag of renteverhogingen daarvoor het goede recept zijn, want die hebben ook nogal wat schaduwkanten. Die treffen de mensen die het het moeilijkst hebben.”  

Duale definitie

Volgens de meest gehanteerde definitie zijn prijsstijgingen het gevolg van het feit dat te veel geld beschikbaar is voor te weinig goederen. “Als je die duale definitie opsplitst”, verduidelijkt Hielke Van Doorslaer, “kan inflatie dus zowel het gevolg zijn van het feit dat er te veel geld in omloop is of dat te veel geld wordt uitgegeven of van de vaststelling dat het aanbod te beperkt is. In het eerste geval gaat het om een monetair fenomeen: de centrale banken hebben te veel geld in omloop gebracht. Die theorie is lang dominant geweest, maar ze is eigenlijk als een kaartenhuisje ineen gevallen met de vaststelling dat de centrale banken na de financiële crisis van 2008 massaal geld ter beschikking stelden, en dat dit toch niet heeft geleid tot inflatie maar eerder tot deflatie. Het ter beschikking gestelde geld kwam immers veel te weinig terecht in de reële economie.” 

Verstoord aanbod

De forse inflatie-opstoot van de afgelopen tijd – die ondertussen wel weer aan het verminderen is – is echter veel meer te wijten aan een verstoring van het aanbod, als gevolg van de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne dan aan het feit dat er te veel geld beschikbaar was. Ook de zogenaamde “conflictinflatie” die het gevolg is van het feit dat geproduceerde meerwaarde vooral naar grote bedrijven gaat en niet naar de werknemers, heeft ongetwijfeld een rol gespeeld om de prijzen fors te doen stijgen.

Renteverhoging heeft ook schaduwkant

“Toen de forse prijsstijgingen zich begonnen te manifesteren”, legt Hielke Van Doorslaer uit, “waanden de centrale banken zich in een vertrouwde omgeving en zijn ze volgens het klassieke recept en zonder zich veel vragen te stellen de rente beginnen te verhogen. Maar dat heeft op verschillende vlakken een negatieve impact.

De inflatie die hoofdzakelijk werd veroorzaakt door een verstoring van het aanbod én door een conflict over de verdeling van de meerwaarde is bestreden met een recept dat vooral inflatie wil tegengaan door de koopkracht te beperken. Bovendien worden investeringen en innovatie, die nochtans broodnodig zijn voor een “groene” transitie, door de hogere rente afgeremd. Bedrijven geven minder uit aan patenten, onderzoek en ontwikkeling. En uiteindelijk sijpelt dat ook door in de economie en komen jobs onder druk of worden er minder gecreëerd.”

Laaggeschoolden vallen eerst uit

"Het klassieke recept wil ook vermijden dat hogere lonen de prijzen doen stijgen, waardoor er meer werkloosheid komt en laaggeschoolden het eerst uitvallen. Een belangrijk gegeven dat bij de renteverhogingen ook uit het oog verloren lijkt te zijn, is de zogenaamde ketchupdynamiek: de impact van een renteverhoging laat zich pas 12 tot 18 maanden later echt gevoelen. Vandaar dat nu het gevoel groeit dat er weer een recessie zit aan te komen.”

Creativiteit & samenwerking

Had de bestrijding van de inflatie dan anders gekund? Volgens Hielke Van Doorslaer wel. “De ECB heeft daar met onder meer de duale rente – een lagere rente voor het geld dat uitgeleend wordt voor impactinvesteringen – wel instrumenten voor, maar ze heeft ze volgens mij te weinig ingezet. Er is te veel gekozen voor “one size fits all” en te weinig creatief nagedacht over de gevolgen van de renteverhoging op lange termijn. Het huidige monetaire beleid komt daarom de facto neer op een vorm van 'klassenoorlog', waarbij de arbeidersklasse altijd aan het kortste eind trekt en het kapitaal altijd wint.”

Ook in moeilijk klimaat steunt vdk bank kleine spaarders & impactondernemers  

vdk bank dacht na om vooral kleinere spaarders tegemoet te komen met een hogere rente én om kredieten te blijven toekennen aan ondernemers die willen investeren in de lokale en circulaire economie. Eén en ander maakt duidelijk: er is vooral nood is aan open dialoog tussen overheden, bedrijven, middenveld en financiers. Om ervoor te zorgen dat inflatie en de bestrijding ervan geen rem zetten op de broodnodige investeringen om de transities naar een meer solidaire economie te realiseren. Dit alles zonder dat mensen uit de boot vallen. Als we willen dat het leven betaalbaar blijft voor iedereen zal meer creativiteit en een doorgedreven samenwerking nodig zijn.