"In een gezonde stad wonen is geen droom, maar een recht dat vandaag vaak niet wordt gerespecteerd” zegt Tom Cox. Met de burgerbeweging Recht op Lucht ijvert hij voor een gezonde stad, straten met voldoende zuurstof en rust en ruimte voor iedereen.

Tom Cox: “Gezondheid begint met gezonde lucht. En die is er niet. Dat hebben we met objectieve metingen vastgesteld, in een onderzoek dat financieel ondersteund werd door vdk bank. Op basis daarvan zijn we de lokale partner in een rechtszaak tegen de Belgische overheid die is aangespannen door de de milieuorganisatie Client Earth en een aantal individuele burgers met gezondheidsklachten. Als lokale partner geven wij die zaak mee bekendheid en voeren we er campagne rond.” 

Zeer slechte luchtkwaliteit in verschillende straten   

Vrijwilligers van Recht op Lucht volgden in 2021 de luchtkwaliteit op in twaalf zogenaamde streetcanyons. Dat zijn smalle straten met hoge bebouwing en een hoge verkeersintensiteit. Daaruit bleek dat de luchtkwaliteit op heel wat plaatsen bedroevend slecht is.

De concentratie van stikstofdioxide is meestal nauwelijks beter dan op de Antwerpse Ring en in sommige gevallen zelfs aanzienlijk slechter. “Nergens wordt de gezondheidsnorm van de Wereldgezondheidsorganisatie gehaald,” zegt Tom Cox, “en op minstens vijf plaatsen is de wettelijke norm voor de jaargemiddelde concentratie van stikstofdioxide overschreden.”

Rechtszaak

Diverse onderzoeken hebben al uitgewezen dat ongezonde lucht en fijnstof niet alleen rechtstreeks gevaarlijk zijn voor de fysieke gezondheid, maar ook bijdragen tot mentale problemen en een algemeen gevoel van onbehagen dat dan weer tot andere problemen kan leiden, zoals criminaliteit en overlast.

“In mei 2021 hebben we dan ook een strafklacht ingediend bij het Antwerpse parket”, zegt Tom Cox. “We vroegen de procureur des Konings om een onderzoek te voeren naar de gezondheidsschade die de luchtvervuiling in de stad heeft veroorzaakt en om de verantwoordelijke overheden daarvoor te vervolgen voor de correctionele rechtbank.

In de strafklacht vermeldden we dat de Europese Commissie België al in 2011 op de vingers heeft getikt, omdat de luchtkwaliteit, onder andere in Antwerpen, niet aan de Europese richtlijnen voldoet en dat de stad nog altijd niet de wettelijk vastgestelde normen haalt.

Na een aantal verwikkelingen, waarbij we ons ook de nodige vragen stellen, is de strafklacht echter geseponeerd. Maar we geven niet op, want als lokale partner werken we nu samen met ngo Client Earth die, samen met een aantal individuen met gezondheidsklachten, op 24 oktober een nieuwe rechtszaak startte. 

Onze metingen zijn een bijdrage aan de overweldigende hoeveelheid bewijsmateriaal dat de overheid haar zorgplicht om de burgers gezonde lucht te garanderen niet nakomt.”   

Mobiliteitsbeleid sleutel voor gezonde lucht  

In afwachting van een mogelijke rechtszaak blijft Recht op Lucht ondertussen niet bij de pakken neerzitten.

“De metingen in de streetcanyons zijn afgelopen”, zegt Tom Cox, “maar we willen ook op scholen meten, en daarvoor zouden we wel wat extra centen kunnen gebruiken. De middelen voor onze werking komen nu van betrokken burgers, maar als we nog meer zwart-op-wit bewijsmateriaal naar boven kunnen brengen over de kwalijke gevolgen van ongezonde lucht, kunnen we ongetwijfeld een betere bijdrage leveren aan een toekomstige gezondere stad.

We willen daarom zeker ook de aandacht op blijven vestigen dat de sleutel voor gezonde lucht in een doordacht mobiliteitsbeleid ligt. Bij de start van de werken voor de Oosterweelverbinding is met veel poeha een ‘modal shift’ aangekondigd, die zou moeten leiden tot minder autoverkeer maar daar is nog niet veel van terechtgekomen. Dit deel van het zo geroemde Toekomstverbond blijft grotendeels dode letter. Investeringen in het openbaar vervoer blijven uit, net als een doordacht circulatieplan om het autoverkeer in de stad te ontmoedigen. Er blijft dus heel veel werk aan de winkel, en we pakken dat met het nodige enthousiasme aan.

We zijn ervan overtuigd dat we als geëngageerde burgers het verschil kunnen helpen maken door allemaal samen onze schouders te zetten onder projecten die de stad leefbaarder en gezonder kunnen maken.”     

Als lokaal verankerde bank die volop inzet op de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen wil vdk bank met de financiële steun aan burgerbewegingen zoals Recht op Lucht bijdragen tot een gezondere leefomgeving voor iedereen.